Ergebnisse | Bibliografie der Benelux-Grenzgeschichte

FRERIKS, Kester und Martijn STORMS, 2022. Grensverkenningen. Langs oude grenzen in Nederland. Amsterdam: Athenaeum-Polak & Van Gennep. ISBN 978-90-253-1463-7

Klappentext: „Oude kaarten, of ze nu getekend zijn, met de hand ingekleurd of gedrukt, laten een wereld zien die ver weg lijkt. Maar is dat zo? In de Universitaire Bibliotheken Leiden bevindt zich een rijke collectie oude kaarten en atlassen die de Leidse verzamelaar Johannes Tiberius Bodel Nijenhuis honderdvijftig jaar geleden aan de universiteit schonk. Een groot aantal kaarten in deze collectie beeldt grenzen af. Grenslijnen, waterlinies, riviergrenzen, staatsgrenzen, dijken en sloten, zelfs de grens tussen eb en vloed of tot waar klokgelui hoorbaar is. Natuurschrijver Kester Freriks en conservator Martijn Storms brengen de papieren collectie tot leven. Kester Freriks ging door heel Nederland op zoek naar de grenzen van vroeger in het landschap van nu. Hij volgde oude grenslijnen die in het verre verleden getekend zijn, kon ze aanraken en er langslopen. Gaandeweg ontstaat een caleidoscopisch beeld van de omgang van de mens met het landschap. Hoe kleiner en dichter bevolkt het land, hoe meer grenzen. Ook de ligging van Nederland, deels onder de zeespiegel, vraagt om het trekken van grenzen. Na lezing is er maar één conclusie: grenzen zijn onlosmakelijk verbonden met het échte Nederland en het Nederlandse landschap.“

POHLE, Frank, 2022. Dreifältig eine? Zur Konstruktion von Regionalität im Dreiländereck Deutschland-Belgien-Niederland. In: Miłosława BORZYSZKOWSKA-SZEWCZYK, Gertrude CEPL-KAUFMANN, Jasmin GRANDE und Eliza SZYMAŃSKA (Hrsg.), Gedächtnistopografien in Grenzräumen. Das Pommernland, Danzig und das Rheinland als trilaterale Kulturregionen. Osnabrück: fibre. S. 133–156. Einzelveröffentlichungen des Deutschen Historischen Instituts Warschau, 44

BURGGRAAFF, Peter, 2021. Das ehemalige Land von Rode mit Herzogenrath (‘s-Hertogenrode) und Kerkrade (Kirchrath). Eine grenzüberschreitende Kulturlandschaftsanalyse. In: ARBEITSKREIS FÜR HISTORISCHE KULTURLANDSCHAFTSFORSCHUNG IN MITTELEUROPA (Hrsg.), Les pays de l’entre-deux. Übergangsräume - Grenzregionen - Konfliktzonen. Mit Beiträgen der Jahrestagung 2019 in Saarbrücken. Bonn: Selbstverlag ARKUM e.V. S. 187–220. Siedlungsforschung, 38

MÖLICH, Georg, 2021. „Gemeinsame Ordnungen“ oder „Grenzen“ - Historiker und der Begriff des Rheinlandes vor dem Ersten Weltkrieg. Justus Hashagen (1877–1961) im Kontex. In: ARBEITSKREIS FÜR HISTORISCHE KULTURLANDSCHAFTSFORSCHUNG IN MITTELEUROPA (Hrsg.), Les pays de l’entre-deux. Übergangsräume - Grenzregionen - Konfliktzonen. Mit Beiträgen der Jahrestagung 2019 in Saarbrücken. Bonn: Selbstverlag ARKUM e.V. S. 291–306. Siedlungsforschung, 38

ARIJS, Karen, 2017. Vormen van regionaal bewustzijn en nationale identiteit in Belgisch- en Nederlands-Limburg 1866–1938. Hilversum: Verloren. Maaslandse monografieën, 82. ISBN 978-90-8704-648-4

„In 1839 gingen Nederland en België uit elkaar. Sindsdien waren er twee provincies met de naam Limburg en de rivier de Maas werd een staatsgrens. Karen Arijs onderzoekt of zich na het ontstaan van de beide Limburgen een grensoverschrijdend regionaal bewustzijn heeft ontwikkeld. Vonden de bewoners aan weerskanten van de Maas dat zij meer met elkaar waren verbonden dan met andere Belgen/Vlamingen respectievelijk Nederlanders/rooms-katholieken? Voelden zij zich meer verbonden met hun streek (Groot-Limburg) dan met hun land? De vraag wordt uitgewerkt aan de hand van koninklijke bezoeken, herdenkingen, historische optochten en andere openbare feestelijkheden in Hasselt, Tongeren en Maastricht. De belangrijkste conclusie van het onderzoek is dat er van interregionaal bewustzijn geen sprake was. Het grensoverschrijdend regionalisme, dat gelooft in een tijdloze toestand van 'samen horen', is een hedendaags idee.“

DRÖGE, Philip, 2017. Niemands Land. Die unglaubliche Geschichte von Moresnet, einem Ort, den es eigentlich gar nicht geben durfte. München; Berlin; Zürich: Piper. ISBN 978-3-492-05831-5

Aus dem Verlagstext: „1816 fiel ein kleines Stückchen Land in der Nähe von Aachen zwischen alle Stühle: Sowohl Preußen als auch die Vereinigten Niederlande beanspruchten das Gebiet für sich, und man konnte sich partout nicht einigen, weil ausgerechnet dort eine wirtschaftlich bedeutsame Zinkmine lag. So kam es zu einem phantastischen Provisorium, das über hundert Jahre währen sollte – einem 3,4 Quadratkilometer großen Mikro-Land namens „Neutral-Moresnet“ mit zunächst 256 Einwohnern, von denen keiner so richtig wusste, wohin man eigentlich gehörte. Moresnet wurde zu einem Eldorado für Schmuggler, Abenteurer und Träumer aller Couleur, bis es im Ersten Weltkrieg von den Deutschen besetzt und 1919 dann Belgien zugeschlagen wurde. Eine unglaublich skurrile Geschichte, charmant und humorvoll erzählt.“

ZIJLMANS, Roel, 2017. Troebele betrekkingen. Grens-, scheepvaart- en waterstaatskwesties in de Nederlanden tot 1800. Hilversum: Verloren. ISBN 978-90-8704-637-8

Aus der Verlagsmeldung: „Dit boek beschrijft de belangrijkste aspecten van de grensvorming tussen de Noordelijke en de Zuidelijke Nederlanden, van de Romeinse Tijd tot aan de negentiende eeuw. Onderdeel daarvan zijn bilaterale scheepvaart- en waterstaatskwesties. Ze worden behandeld vanuit de politieke geschiedenis, rechtsgeschiedenis en waterbouwkunde. Zijlmans besteedt aandacht aan de grote maar vrij onbekende strategische kanaalverbindingen en rivierverleggingen, die het Zuiden economisch en militair overwicht moesten verschaffen. Doorlopend richtpunt is de rechtsgeschiedenis van de doorvaart op grensoverschrijdende rivieren, zoals de Schelde. De 'sluiting' van deze rivier in de Tachtigjarige Oorlog brengt hij tot reële proporties terug. Ook prikt hij mythes door over het rivierenrecht. Het naschrift behandelt de argumentaties over het Schelderegime, speciaal de vermeende verplichting om de Westerschelde steeds aan te passen aan ontwikkelingen van de scheepvaart. Het gedegen bronnenonderzoek is verwerkt tot een eigenzinnig en goed leesbaar verhaal dat een nieuwe visie biedt op Belgisch-Nederlandse kwesties.“

DRÖGE, Philip, 2016. Moresnet. Opkomst en ondergang van een vergeten buurlandje. Antwerpen: Spectrum. ISBN 978-90-00-34960-9

KNOTTER, Ad, 2016. Zo dicht bij elkaar, maar toch heel anders. Eigendomsverhoudingen, productie en werkgelegenheid in de vier mijnbouwgebieden in het Maas-Rijngebied. Studies over de sociaal-economische geschiedenis van Limburg/Jaarboek van het Sociaal Historisch Centrum voor Limburg. 2016. Bd. 61, S. 108–135. DOI https://doi.org/10.58484/ssegl.v61i12431

CREMER, Kurt, 2015. Eine Straße wird zur Grenze. Die Neustraße in Herzogenrath-Straß. In: Myriam KROLL und Thomas MÜLLER (Hrsg.), Mokka Türc & Marihuana. Schmuggel an der Aachener Grenze. Aachen: Centre Charlemagne. S. 96–103

BINKOWSKI, Helmut, 2014. Der Selfkant. Ein Kulturraum. Aachen: Mainz. ISBN 978-3-86317-027-1

Verlagsangaben: „Die Selfant-Region ist ein Kulturraum, welcher insbesondere von den Kelten und Römern, durch die Christianisierung und das Mittelalter geprägt wurde. Deren kulturellen Besonderheiten reichen bis in die Neuzeit, weshalb man in dieser Region auf ein überreiches Angebot an Sakral- und Säkulargütern mit langer historischer Tradition stößt. »Der Selkant – Ein Kulturraum« lädt zu einer Wanderung durch die Dörfer und umliegenden Felder der Umgebung ein, in denen man auf mittelalterliche Kirchen mit kunstvollen Heiligenfiguren, aber auch zahlreiche Windmühlen, Landgüter und Schlösser trifft. Viele dieser Kunstschätze dürften selbst Menschen der Region noch unbekannt sein und laden zum Staunen und Innehalten ein.“

KNOTTER, Ad, 2014. Mijnbouw en grensarbeid in het Nederlands-Belgisch-Duitse grensgebied, 1900–1973. Een overzicht. Studies over de sociaal-economische geschiedenis van Limburg/Jaarboek van het Sociaal Historisch Centrum voor Limburg. 2014. Bd. 59, S. 125–138. DOI https://doi.org/10.58484/ssegl.v59i12412

EKAMPER, Peter und Frank van POPPEL, 2012. Liefde met en zonder grenzen. De geografische horizon van huwelijkspartners in Limburg in de negentiende en vroege twintigste eeuw. Studies over de sociaal-economische geschiedenis van Limburg/Jaarboek van het Sociaal Historisch Centrum voor Limburg. 2012. Bd. 57, S. 79–103. DOI https://doi.org/10.58484/ssegl.v57i12420

HAUDE, Rüdiger, 2011. Eine Archäologie der „Narben der Geschichte“. Erkundung der deutsch-niederländischen Grenze zwischen Vlodrop und Vaals. Niederrhein-Magazin. 2011. Bd. 11, S. 3–15

BORKENT, Hens, 2010. Weeze und Siebengewald. 500 Jahre vereinigt, 200 Jahre getrennt. Weezer Geschichte. Altes und Neues aus der Heimat. 2010. S. 11–20

GROUSTRA-WERDEKKER, Aafje H., 2008. Gevaarlijke grenzen. Gelre, Gulik en Kleef in hun conflicten en bondgenootschappen met de Bourgondische vorsten 1473–1543. In: Iris KWIATKOWSKI und Michael OBERWEIS (Hrsg.), Recht, Religion, Gesellschaft und Kultur im Wandel der Geschichte. Ferculum de cibis spiritualibus. Festschrift für Dieter Scheler. Hamburg: Kovač. S. 327–346. Studien zur Geschichtsforschung des Mittelalters, 23

KNOTTER, Ad, 2008. Limburg bestaat niet. Paradox van een sterke identiteit. Bijdragen en mededelingen betreffende de geschiedenis der Nederlanden (BMGN). 2008. Bd. 123, Nr. 3, S. 354–367

JANSSEN, Roger, 2007. Vaals en het drielandenpunt. De geschiedenis van een grensgebied. Zaltbommel: Aprilis. ISBN 978-90-5994-219-6

KAMERMANS, Johanna, 2004. Euregio Carolus Magnus. Grenzen in Fluss. Wissenswertes, Historisches, Kurioses rund um das Städtedreieck Maastricht - Aachen - Lüttich. Aachen: Verlag Mainz

FRENKEN, Wilhelm, 2003. Ende der „Transitstraße“. Die bewegte Geschichte der westlichen Kreisgrenze. Heimatkalender des Kreises Heinsberg. 2003. S. 111–124