Ergebnisse | Bibliografie der Benelux-Grenzgeschichte

KRUTZEN, Marcel, 2024. „Doorgaan en niet vergeten!“ Otto Schumacher (1908–1988). Communist, hulpverlener en verzetsman. Heerlen: Stichting Historische Kring „Het Land van Herle“. Historisch Cahier Parkstad Limburg, 4. ISBN 978-94-93037-21-2

BALTUS, Dolf, 2022. Vaalserberg. Of het plateau 322,5 mtr. Vaals: Heemkundekring Sankt Tolbert. Verleden & heden, Themanummer 6

BRAUER, Jan, 2022. Over de grens. De sociaal-politieke dynamiek in de Nederlands-Duitse grensregio’s, 1930–1940. ISBN 978-90-8704-977-5

Inhaltstext: „Meteen na de machtsovername van de nationaalsocialisten in Berlijn, begin 1933, kwam een Duitse vluchtelingenstroom naar Nederland op gang. Ook nazi-propaganda drong de grens over en dat zorgde voor grove grensschendingen, ontvoeringen en schietpartijen. Douaniers en politie in de Nederlandse grensplaatsen waren druk met het handhaven van de rust en orde. Zo werd de Nederlandse grensstreek het werkterrein van het verzet van honderden Duitse emigranten tegen het nazi-bewind; de Gestapo achtervolgde dit Exil-verzet tot op Nederlandse bodem. Bovendien infiltreerde het Derde Rijk steeds dieper Nederland in, om de bijna honderdduizend Duitse Volksgenossen, die hier vaak al jaren woonden en werkten, te disciplineren en te mobiliseren voor de nationaalsocialistische revolutie. Ook kwamen er vanaf 1935 sluwe cultuur-politieke programmas over de grens om de stamverwante Nederlanders te bewerken, gericht op uiteindelijke inlijving in het Derde Rijk en het uitvlakken van die Nederlands-Duitse grens. Hoe reageerde Den Haag op dit grensoverschrijdende politiek activisme in de periferie, werden deze Gestapo-agenten en NSDAP-propagandisten opgepakt?Op basis van Nederlandse en Duitse archieven geeft historicus Jan Brauer vanuit verschillende perspectieven, grensplaatsen en grensgangers, een levendige schets van de sociaal-politieke turbulentie in de grensregio vanaf 1930. Hij beschrijft enigszins vergeten geruchtmakende grenskwesties en trekt lijnen naar het Duitse bezettingsbewind van na mei 1940. Hij laat zien dat de grenssamenleving vanaf 1933 in rap tempo politiseerde, waardoor de grensbewoners veel eerder dan de rest van Nederland werden geconfronteerd met de ruwe en bedreigende realiteit van het Derde Rijk. In politiek spannende tijden spelen juist aan de staatsgrens bij uitstek universele themas rond nationaliteit en identiteit.“

FRERIKS, Kester und Martijn STORMS, 2022. Grensverkenningen. Langs oude grenzen in Nederland. Amsterdam: Athenaeum-Polak & Van Gennep. ISBN 978-90-253-1463-7

Klappentext: „Oude kaarten, of ze nu getekend zijn, met de hand ingekleurd of gedrukt, laten een wereld zien die ver weg lijkt. Maar is dat zo? In de Universitaire Bibliotheken Leiden bevindt zich een rijke collectie oude kaarten en atlassen die de Leidse verzamelaar Johannes Tiberius Bodel Nijenhuis honderdvijftig jaar geleden aan de universiteit schonk. Een groot aantal kaarten in deze collectie beeldt grenzen af. Grenslijnen, waterlinies, riviergrenzen, staatsgrenzen, dijken en sloten, zelfs de grens tussen eb en vloed of tot waar klokgelui hoorbaar is. Natuurschrijver Kester Freriks en conservator Martijn Storms brengen de papieren collectie tot leven. Kester Freriks ging door heel Nederland op zoek naar de grenzen van vroeger in het landschap van nu. Hij volgde oude grenslijnen die in het verre verleden getekend zijn, kon ze aanraken en er langslopen. Gaandeweg ontstaat een caleidoscopisch beeld van de omgang van de mens met het landschap. Hoe kleiner en dichter bevolkt het land, hoe meer grenzen. Ook de ligging van Nederland, deels onder de zeespiegel, vraagt om het trekken van grenzen. Na lezing is er maar één conclusie: grenzen zijn onlosmakelijk verbonden met het échte Nederland en het Nederlandse landschap.“

BECKERS, Remco, 2021. Macht, wellust en zink. Het industriële landschap en de mythe van Morsenet. Maastricht: bureau europa

BECKERS, Remco, 2021. Power, lust and zinc. The industrial landscape and the myth of Moresnet. Maastricht: bureau europa

DIJCK, Harry van, 2020. Spionage in Heerlen tijdens het interbellum. Hoe twee jonge Heerlense meiden het slachtoffer werden van het spel der grootmachten. Heerlen. MijnStreek, Supplement 2

PEETERS, Els (Hrsg.), 2020. Hoop en wanhoop aan weerszijden van de grens = Hoffnung und Verzweiflung auf beiden Seiten der Grenze. Simpelveld-Bocholtz: Heemkundevereniging „De Bongard“ Simpelveld-Bocholtz. ISBN 978-90-805883-9-4

BERGERFURTH, Yvonne, Frans HERMANS, A. M. P. P. JANSSEN, Wolfgang LÖHR, Jacques van RENSCH, Olaf RICHTER und Jos SCHATORJÉ, 2019. Mächtig & Stark. Kaarten verbeelden de geschiedenis van vestingen en steden tussen Rijn en Maas = Karten erzählen Geschichte von Festungen und Städten zwischen Rhein und Maas. Venlo: Gemeentearchief Venlo. Venlose katernen, 29. ISBN 978-90-78038-35-1

ARIJS, Karen, 2017. Vormen van regionaal bewustzijn en nationale identiteit in Belgisch- en Nederlands-Limburg 1866–1938. Hilversum: Verloren. Maaslandse monografieën, 82. ISBN 978-90-8704-648-4

„In 1839 gingen Nederland en België uit elkaar. Sindsdien waren er twee provincies met de naam Limburg en de rivier de Maas werd een staatsgrens. Karen Arijs onderzoekt of zich na het ontstaan van de beide Limburgen een grensoverschrijdend regionaal bewustzijn heeft ontwikkeld. Vonden de bewoners aan weerskanten van de Maas dat zij meer met elkaar waren verbonden dan met andere Belgen/Vlamingen respectievelijk Nederlanders/rooms-katholieken? Voelden zij zich meer verbonden met hun streek (Groot-Limburg) dan met hun land? De vraag wordt uitgewerkt aan de hand van koninklijke bezoeken, herdenkingen, historische optochten en andere openbare feestelijkheden in Hasselt, Tongeren en Maastricht. De belangrijkste conclusie van het onderzoek is dat er van interregionaal bewustzijn geen sprake was. Het grensoverschrijdend regionalisme, dat gelooft in een tijdloze toestand van 'samen horen', is een hedendaags idee.“

DRÖGE, Philip, 2017. Niemands Land. Die unglaubliche Geschichte von Moresnet, einem Ort, den es eigentlich gar nicht geben durfte. München; Berlin; Zürich: Piper. ISBN 978-3-492-05831-5

Aus dem Verlagstext: „1816 fiel ein kleines Stückchen Land in der Nähe von Aachen zwischen alle Stühle: Sowohl Preußen als auch die Vereinigten Niederlande beanspruchten das Gebiet für sich, und man konnte sich partout nicht einigen, weil ausgerechnet dort eine wirtschaftlich bedeutsame Zinkmine lag. So kam es zu einem phantastischen Provisorium, das über hundert Jahre währen sollte – einem 3,4 Quadratkilometer großen Mikro-Land namens „Neutral-Moresnet“ mit zunächst 256 Einwohnern, von denen keiner so richtig wusste, wohin man eigentlich gehörte. Moresnet wurde zu einem Eldorado für Schmuggler, Abenteurer und Träumer aller Couleur, bis es im Ersten Weltkrieg von den Deutschen besetzt und 1919 dann Belgien zugeschlagen wurde. Eine unglaublich skurrile Geschichte, charmant und humorvoll erzählt.“

ZIJLMANS, Roel, 2017. Troebele betrekkingen. Grens-, scheepvaart- en waterstaatskwesties in de Nederlanden tot 1800. Hilversum: Verloren. ISBN 978-90-8704-637-8

Aus der Verlagsmeldung: „Dit boek beschrijft de belangrijkste aspecten van de grensvorming tussen de Noordelijke en de Zuidelijke Nederlanden, van de Romeinse Tijd tot aan de negentiende eeuw. Onderdeel daarvan zijn bilaterale scheepvaart- en waterstaatskwesties. Ze worden behandeld vanuit de politieke geschiedenis, rechtsgeschiedenis en waterbouwkunde. Zijlmans besteedt aandacht aan de grote maar vrij onbekende strategische kanaalverbindingen en rivierverleggingen, die het Zuiden economisch en militair overwicht moesten verschaffen. Doorlopend richtpunt is de rechtsgeschiedenis van de doorvaart op grensoverschrijdende rivieren, zoals de Schelde. De 'sluiting' van deze rivier in de Tachtigjarige Oorlog brengt hij tot reële proporties terug. Ook prikt hij mythes door over het rivierenrecht. Het naschrift behandelt de argumentaties over het Schelderegime, speciaal de vermeende verplichting om de Westerschelde steeds aan te passen aan ontwikkelingen van de scheepvaart. Het gedegen bronnenonderzoek is verwerkt tot een eigenzinnig en goed leesbaar verhaal dat een nieuwe visie biedt op Belgisch-Nederlandse kwesties.“

DRÖGE, Philip, 2016. Moresnet. Opkomst en ondergang van een vergeten buurlandje. Antwerpen: Spectrum. ISBN 978-90-00-34960-9

REYBROUCK, David Van, 2016. Zink. Amsterdam: Stichting Collectieve Propaganda van het Nederlandse Boek. ISBN 978-90-596-5358-0

KROLL, Myriam und Thomas MÜLLER (Hrsg.), 2015. Mokka Türc & Marihuana. Schmuggel an der Aachener Grenze. Aachen: Centre Charlemagne. ISBN 978-3-00-051668-9

BINKOWSKI, Helmut, 2014. Der Selfkant. Ein Kulturraum. Aachen: Mainz. ISBN 978-3-86317-027-1

Verlagsangaben: „Die Selfant-Region ist ein Kulturraum, welcher insbesondere von den Kelten und Römern, durch die Christianisierung und das Mittelalter geprägt wurde. Deren kulturellen Besonderheiten reichen bis in die Neuzeit, weshalb man in dieser Region auf ein überreiches Angebot an Sakral- und Säkulargütern mit langer historischer Tradition stößt. »Der Selkant – Ein Kulturraum« lädt zu einer Wanderung durch die Dörfer und umliegenden Felder der Umgebung ein, in denen man auf mittelalterliche Kirchen mit kunstvollen Heiligenfiguren, aber auch zahlreiche Windmühlen, Landgüter und Schlösser trifft. Viele dieser Kunstschätze dürften selbst Menschen der Region noch unbekannt sein und laden zum Staunen und Innehalten ein.“

HOPF, Simon, Marieke van der DUIN und Manuela FRIEDRICH, 2014. „Een retourtje Nederland“. Duitse gebieden onder Nederlands bestuur, 1949–1963 : tentoonstellingscatalogus = „Einmal Niederlande und zurück“. Deutsche Gebiete unter niederländischer Auftragsverwaltung, 1949–1963 : Ausstellungskatalog. Amsterdam: Stichting Cultuur en Grensgeschiedenis

STEEN, Paul van der, 2014. Schampschot. Een klein Nederlands dorp aan de rand van de Groote Oorlog. Amsterdam: Balans. ISBN 978-94-6003-854-9

Inhaltstext: „Studie over het verloop van de Eerste Wereldoorlog gezien vanuit het Nederlandse Zuid-Limburg, met name het dorp Eijsden.“

JANSSEN, Herman (Hrsg.), 2013. Hoogspanning aan de Belgisch-Nederlandse grens. De Eerste Wereldoorlog aan de rijksgrens met Baarle. Baarle-Hertog: Heemkundekring Amalia van Solms Baarle-Hertog-Nassau. ISBN 978-90-74945-00-4

BOSELIE, Peer H. M., Markus CONEN und Simon HOPF, 2009. Einmal Niederlande und zurück. Der Selfkant unter Niederländischer Auftragsverwaltung 1949–1963. Geschichte einer Region = Een retourtje Nederland. De Selfkant onder Nederlands opdrachtsbeheer 1949–1963. Geschiedenis van een regio. Sittard; Selfkant: Stadsarchief Sittard-Geleen. ISBN 978-90-72459-75-6